Aan welke knoppen kunnen we draaien? Ook een checklist helpt
In de JOGG-gemeenten Katwijk, Lelystad en Alkmaar deden in het afgelopen halfjaar de gemeente, één of twee scholen (vo en mbo) en voedselaanbieders in de omgeving van die scholen mee aan een pilot Eetomgeving Scholen. Ondanks de coronabeperkingen werden waardevolle ervaringen opgedaan en lessen geleerd over wat kan bijdragen aan een gezondere eetomgeving voor jongeren. In de pilot werd een driesporenbeleid getest. Spoor 1 is het spoor van de gemeente, spoor 2 betreft de directe (eet)omgeving van de scholen. Dit gaat over het samen bouwen aan een sterke en structurele Gezonde School waar ook het voedingsaanbod op de scholen zelf centraal staat. Spoor 3 gaat over het voedingsaanbod op de scholen zelf, zoals de schoolkantine en automaten. In dit artikel zoomen we in op de bijdrage aan de pilot door het Voedingscentrum.
‘Iedere voedselaanbieder kan stappen zetten naar een gezondere eetomgeving met onze checklist’ Tamara Coppenhagen
adviseur Eetomgevingen bij het Voedingscentrum
Tamara Coppenhagen is adviseur Eetomgevingen van het Voedingscentrum. Ze gaf onder meer binnen spoor 2 ondersteuning aan de ondernemers die deel hebben genomen via een praktische tool. Ze hielp de door het Voedingscentrum ontworpen Checklist van de Richtlijn Eetomgevingen te gebruiken. Als er íets kenmerkend is voor die checklist dan is het wel dat elke voedselaanbieder ermee aan de slag kan. ‘Iedereen kan helpen om de gezondere keuze gemakkelijker te maken, door stappen te zetten richting een gezondere en duurzamere eetomgeving. De checklist is vooral bedoeld om te motiveren en echt te helpen om het aanbod gezonder te maken. Je bepaalt zelf welke stappen je gaat zetten, klein en groot’, legt Tamara Coppenhagen uit. ‘We hebben de checklist in 2020 ontwikkeld en nu heel goed kunnen gebruiken in de pilot.’
Aan welke knoppen kunnen we draaien?
‘We vernamen vanuit het Voedingscentrum al langer dat ondernemers, voedselaanbieders, behoefte hadden aan een praktische tool. Ze wilden weten: hoe kunnen wij bijdragen aan een gezondere eetomgeving, in het bijzonder voor jongeren? Aan welke knoppen kunnen we draaien? Die vraag kwam ook heel nadrukkelijk terug in deze pilot.’
Het Voedingscentrum is een strategische kennispartner van JOGG en sloot logischerwijs aan bij de pilot Eetomgeving Scholen. ‘Wij vertalen wetenschappelijke kennis over voeding naar de praktijk. De Schijf van Vijf laat zien wat gezonde keuzes zijn, dat is de basis van de Richtlijn Eetomgevingen. Daar kun je in stappen naartoe werken. Daarnaast is de wijze van presenteren ook heel belangrijk. Het maakt een groot verschil of je fruit op ooghoogte toont of bijvoorbeeld op kniehoogte. En het maakt uit of je weekaanbieding op een poster gezond is of niet. Dat heeft allemaal heel direct invloed op wat mensen kopen. En voor jongeren geldt dat nog meer.’
Handig aan de checklist is ook dat ondernemers niet in één keer de hele winkel ‘overhoop hoeven te gooien’. Coppenhagen: ‘Ze kunnen er stap voor stap mee aan de slag en zo rustig kijken wat voor hen werkt. Dit laat zien dat de voedselaanbieders de keuzes in eigen hand hebben. Ze beslissen zelf welke veranderingen ze doorvoeren, zodat het goed aansluit bij hun praktijk. We hebben bij de pilot bijvoorbeeld op meerdere plekken “combideals” kunnen adviseren. Ik merk trouwens dat ondernemers ook erg benieuwd zijn naar de ervaringen van collega’s.’ Een gevolg van deze methode is dat de resultaten per voedselaanbieder en per gemeente dus per definitie verschilden.
Eetomgevingen
‘Heel goed aan deze pilot is dat die heel duidelijk laat zien dat “eetomgeving” iets complex is. Je bent er nooit klaar mee, de situatie blijft namelijk altijd wel veranderen. Binnen spoor 3 begeleid ik de deelnemende school in Lelystad richting een gezondere kantine, vanuit het landelijke programma de Gezonde Schoolkantine. Hoewel een gezonde schoolkantine natuurlijk ontzettend goed is, begint het daarmee pas.’ Er is altijd het risico op ‘blinde vlekken’ of aanbieders waar je als school geen directe invloed op hebt of denkt te hebben, zoals de supermarkt tegenover de school.
Hoewel de checklist dus pas kort bestaat, wordt er al volop mee gewerkt in allerlei eetomgevingen, bijvoorbeeld ook in en rond dagattractieparken, sportlocaties en zelfs het openbaar vervoer.
‘De pilot heeft bijgedragen aan nog meer bewustwording, dat een bredere, integrale aanpak veel effectiever is dan wanneer je alleen kleinschalig werkt. Ik hoop dat dit ook andere gemeenten en scholen zal inspireren. Uiteraard kunnen zij met hun vragen bij ons terecht.’
Meer weten?
De Checklist van de Richtlijn Eetomgevingen is gratis te downloaden via de website van het Voedingscentrum. Scholen kunnen zich hier
aanmelden om aan de slag te gaan met het Programma de Gezonde Schoolkantine.
JOGG-Teamfit is de werkwijze waarmee JOGG zich inzet voor een gezondere sport- en buurtomgeving. JOGG Teamfit-coaches adviseren kosteloos buurt- en sportlocaties naar een gezonder aanbod. Middels Gezond Uit werkt JOGG ook samen met dagattracties aan een gezonder voedingsaanbod tijdens een dagje uit.
