JOGG-aanpak ook relevant in lage- en middeninkomenslanden

Tekst: Anika van de Wijngaard

Waar zet de NWGN zich voor in? “De NWGN vraagt aandacht voor het belang van gezonde, voedzame voeding wereldwijd. Of kinderen nu ondervoed zijn of overgewicht hebben, in beide gevallen krijgen ze niet de juiste voedingsstoffen binnen, wat invloed heeft op hun ontwikkeling. De NWGN doet aanbevelingen bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en andere Nederlandse partijen om het belang van goede voeding beter in hun beleid en programma’s op internationaal gebied te integreren. UNICEF Nederland is één van de organisaties in het netwerk. Daarnaast zijn er verschillende bedrijven, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en overheidsinstanties bij aangesloten.”

Ondervoeding is een probleem in arme landen, maar ook overgewicht komt steeds vaker voor. “Het aantal ondervoede kinderen wereldwijd verminderde tot de uitbraak van het coronavirus, maar overgewicht nam juist alsmaar toe. Waar ondervoeding en overgewicht vroeger ver uit elkaar lagen, zien we nu dat deze problemen tegelijkertijd kunnen voorkomen in een land of zelfs een gemeenschap. In lage- en middeninkomenslanden stijgt het percentage kinderen met overgewicht sneller dan in andere landen. Daardoor heeft er bij ons een verschuiving plaatsgevonden van het vraagstuk ondervoeding naar de vraag hoe we malnutrition, ofwel een slecht en nietvoedzaam voedingspatroon, kunnen bestrijden.”

NWGN liet een onderzoek uitvoeren waarbij is gekeken naar de JOGG-aanpak. Wat is er precies onderzocht? “We hebben kennis- en communicatiebureau Voedingsjungle gevraagd om door middel van een literatuurstudie inzichtelijk te krijgen hoe een goede systeemaanpak van overgewicht werkt. De JOGG-aanpak is een concreet voorbeeld van zo’n systeemaanpak, waarbij op lokaal niveau integraal wordt gewerkt aan een gezondere (voedsel) omgeving. Naast JOGG-gemeenten hebben we ook gemeenten die met een andere aanpak werken meegenomen in ons onderzoek. Op basis van die analyse hebben we zowel faciliterende als belemmerende factoren in kaart gebracht. De bevindingen zijn onderverdeeld in vijf thema’s en twee overkoepelende elementen, waar we vervolgens onder meer JOGG-regisseurs en adviseurs over hebben geïnterviewd. Met hun reacties en informatie hebben we de thema’s verder uitgediept.”

Kun je de vijf thema’s toelichten? “Het eerste thema gaat over de gemeentelijke organisatie en politiek mandaat. Het draait om betrokkenheid, organisatiestructuur en leiderschap binnen de gemeente, maar daarbij is het ook belangrijk dat er structurele financiering is. Vervolgens is samenwerking met externe partners, zoals commerciële partijen en wetenschappelijke instituten, ook van belang. Er is eveneens onderzocht welke activiteiten en interventies georganiseerd worden en hoe kinderen worden gemotiveerd om daaraan deel te nemen. We zagen dat scholen daar een belangrijke rol bij spelen omdat daar alle kinderen naartoe gaan. Het vierde thema is communicatie. Dit gaat bijvoorbeeld over de manier waarop de boodschap wordt gebracht. Zo wordt in de communicatie van JOGG de nadruk gelegd op fysieke en mentale weerbaarheid en gezondheid in plaats van op overgewicht. Tot slot is het belangrijk dat een aanpak wordt gemonitord en geëvalueerd. Ook dit thema komt overeen met de voorwaarden van de JOGG-aanpak. We hebben nog twee overkoepelende elementen in de literatuurstudie benoemd. Wat essentieel is voor een succesvolle aanpak is dat er een nationale organisatie is die een invloedrijke stem heeft en die gemeenten helpt om structuur aan te brengen of ze aanstuurt om op de juiste manier de aanpak te evalueren. Daarnaast speelt het politieke klimaat in het land een rol.”

Hoe kun je zo’n systeemaanpak vervolgens implementeren in andere landen? “In elk land is de situatie anders en de vertaalslag kan daardoor lastig zijn, maar als een regering al aandacht heeft voor ondervoeding bij kinderen dan kan een aanpak gericht op overgewicht en voedzaam eten daar wellicht bij aansluiten. Voor de publicatie van het rapport hebben we met onze partners en stakeholders de aanbevelingen besproken en verkend hoe we een aanzet kunnen doen voor de vertaalslag. Het rapport gaan we nu verder onder de aandacht brengen, bijvoorbeeld bij internationale stedennetwerken. We hopen dat er daardoor vervolgonderzoek komt naar hoe de bevindingen verder kunnen worden vertaald en aangepast naar de situatie in andere landen.”

“JOGG heeft met veel plezier bijgedragen aan dit onderzoek en is vereerd dat er zoveel interesse is in onze Nederlandse aanpak van de ongezonde leefomgeving, als oplossing van onder andere een groeiend overgewichtscijfer. Via onze internationale Youth Health Community delen we graag de expertise die we in Nederland opdoen, en leren we ook weer van anderen. Het rapport van Voedingsjungle biedt een mooie beschrijving van onze lokale aanpak. Dat is niet alleen waardevol voor andere landen, maar ook voor onszelf! 

Kanttekeningen bij dit rapport zijn wel dat de implementatie van de lokale aanpak en lessen worden beschreven, maar er weinig in wordt gegaan op bijvoorbeeld landelijke samenwerkingen, waarmee de lokale implementatie wordt ondersteund. Het onderzoek schetst een beeld van ‘stedelijke’ JOGG-gemeenten. Daarmee zijn alle andere JOGG-gemeenten buiten beeld gebleven. Zo zijn regionale en provinciale aanpakken dus ook niet meegenomen in de analyse.”

- Bente Steenvoort, Coördinator Expertise bij JOGG